Insulin Nedir?

Insulin bir hormondur  ve    midenin altinda  bulunan pankreas bezindeki beta hucrelerinden salgilanir.   Pankreas bezinden insulin salgilanmasi kan  sekeri seviyesine  gore  ayarlanir. Kanda  seker artinca ilk 1-2 dakika icinde  pankreasdan insulin salgisi hizli olur ve buna ‘’ilk faz insulin salgisi’’ denir. Bu  salgi 3-7 dakika surer. Daha sonra ikinci faz   denen salgi olusur ki, bu yavas bir salgilanmadir ve devamlidir.  Pankreasdan insulin salgilanmasinin nedeni yemek yiyince kanda artan kan sekerini dusurmek yani normale getirmek icindir.
Vucudumuz kendisi icin gerekli olan enerjiyi  yedigimiz gidalardan elde eder. Yemek yedikten sonra  gidalar bagirsaklarda parcalanir ve ufak seker  parcalarina donusur ve bagirsaktan emilerek  kan akimi yoluyla vucudumuza dagilir.  Enerji saglanmasi icin kan sekerinin, kas, karaciger, yag ve beyin gibi dokular basta olmak uzere hepsine girmesi gerekir.   Kandaki sekerin  hucrelere  girmesi  pankreas bezinden salgilanan insulin hormonu  sayesinde  olur.  Kisacasi Insulin hormonu kan sekerini duzenleyen bir hormondur.   insulin hucrelerin ihtiyacindan fazla olan kan sekerini  ise yag olarak depolayan bir hormondur.  Bu nedenle insulini yuksek olan kisilerde yaglanma –kilo alimi  baslar.
 

Insulin Hormonu bu gorevini su sekilde yapar:
1.    Karacigerden glukoz (kan sekeri) yapimini azaltir
2.    Kas ve yag dokusu tarafindan kan sekeri alinmasini artirir
3.    Kan sekerinin karacigerde glikojen olarak depolanmasini artirir
4.    Yag dokusundan yag asitlerinin cozulmesini onlemek
5.    Keton olusumunu onler
6.    Protein metabolizmasini ayarlar
7.    Kanda sodyum ve potasyumu etkiler

    Insulin hormonu ayrica gebelikte rahimdeki bebegin buyumesini etkiledigi gibi cocukluk doneminde buyume ve gelismeyi de etkiler.
    Insulin hormonunun etkileri glukagon, adrenalin, buyume hormonu ve kortizol hormonlari tarafindan  dengelenir.

  Kan sekerinin ayarlanmasinda insulin cok onemli olmasina ragmen diger hormonlarin da kismi etkileri vardir.

Insanlarin bir kismi tok oldugu halde, yemeye devam ettigi gibi, huzursuz oldugunda, stresli oldugunda veya uzgun oldugunda da yemek yer. Ancak seker yuku fazla olan ve kan sekerini ve insulin hormonunu kanda hizla yukselten beyaz ekmek, beyaz pirinc pilavi, kurabiye gibi gidalar,  yendikten kisa bir sure sonra tekrar acikmaya neden olmaktadir. Bu gidalar yendikten sonra kanda yukselen insulin hormonu kan sekerini daha fazla dusurerek aclik  hissi duymamiza neden olmaktadir. Karbonhidrat, yag ve protein gibi gidalar arasinda, en fazla tokluk hissi veren proteinlerdir. Istahin veya tat almanin olusmasinda genlerimizin rolu de buyuktur.  Bazi bilim adamlari ise insanlarin her gun ayni hacimde gida aldigini, bu nedenle gida hacminin posali  gidalar, meyve ve sebzelerden  olusmasinin kilo kaybinda onemli oldugunu ileri surmektedirler.
    Aclik durumunda hormonlarimizda da bazi degisiklikler olmaktadir. Aclik durumunda kandaki seker dusunce bobrek ustu bezinden adrenalin hormonu salgilanir. Arkasindan pankreas bezinden glukagon isimli hormon salgilanir. Bu hormonlar yani adrenalin ve glukagon  karaciger ve kaslarda depolanmis olan sekerin kana karismasini saglarlar ve kan sekeri daha fazla  dusmez. Ancak glikojen dedigimiz bu glikoz depolari biterse kan sekeri dusmeye baslar. Dusen seker bu depo sekerden karsilandigi gibi proteinlerin sekere donusturulmesi ile de dengelenmeye calisilir. Ancak  vucudumuzdaki yaglardan sekere donusum olmaz.  Burasi cok ilginctir. Kandaki seker  fazla olunca yag halinde depolandigi halde, yaglar seker haline donusemez.  Bu nedenle seker azliginin oldugu uzun acliklarda bu defa yag asitleri yanmaya baslar. Bu arada kandaki insulin ve leptin hormonu da azalir. Bu yag asitleri yaninca vucudumuzda keton denen baska yag asitleri olusur ve beynin calismasi icin bunlar kullanilmaya baslar. Vucutta artan ketonlar da aclik hissini artirir.

Tat Duyusu

    Bir gidanin vucut icin uygun olup olmadigini anlamayi saglayan mekanizmalardan en onemlisi tat alma duyusudur. Tatli tat duyusunu algilamaya yarayan 2 adet reseptor saptanmistir ve bunlar T1R2 ve T1R3 reseptorleridir. Bu reseptorler birlikte calismakta ve uyarilinca hucre icinde alfa-Gustducin isimli bir protein olusmakta ve bunun da sinirleri uyarmasiyla beynimiz tat duyusunu algilamaktadir.

    Tat duyusunun eskiden sadece agizda bulunan tat hucrelerinde bulundugu sanilirdi. Son arastirmalar ise bagirsaklarimizin da tat duyusuna sahip oldugunu ortaya koydu. Bagirsaklarda bulunan ve hormon salgilama ozelligine sahip enteroendokrin hucrelerinde tat duyusunu saglayan T1R2 ve T1R3 reseptorlerin bulundugu artik ortaya konmus durumda. Tatlilarin bu sekilde algilanmasi istah uzerinde etki yapmakta ve beslenmenin devami veya kesilmesinde etkili olmaktadir. Beyinden Vagus siniri ile gonderilen uyarilar da bagirsaklarin hareketi, sindirim ve istah uzerinde etkili olmaktadir. Istah uzerinde etkili olan ayrica leptin, insulin, Ghrelin, Aguiti related peptid, NPY, kolesistokinin gibi hormonlar da vardir.
    Liverpool Universitesi profesoru Soraya Shirazi –Beechey ve arkadaslarinin fareler uzerinde yaptiklari calismada tatli tat algilamasini yapan T1R2 ve T1R3 reseptorlerinin sadece agizda degil ayni zamanda bagirsaklarda da mevcut oldugu ve seker emilimini kolaylastirdigi ortaya kondu. Bagirsaklarimizin da agzimiz gibi tat duyusuna sahip oldugu boylece ispatlandi. Bagirsaklarda tatli tadindan baska eksi ve umami tatlarini algilayan reseptorler oldugu da saptanmis durumda. Bagirsaklardaki seker yani glikozun emilimi SGLT1 adli bir protein tarafindan yapilir. Bagirsak hucresindeki glikoz ise GLUT-2 adli bir protein tarafindan tasinarak vucudun diger organlarina gonderilir. SGLT1 proteininin sekeri emme miktari T1R2 ve T1R3 reseptorleri tarafindan ayarlanmaktadir. Bagirsakta seker oldugunu bu reseptorler algilamakta ve ona gore de SGLT1 proteini bagirsak boslugundaki sekerin emilmesini saglamaktadir. Bu calismada ayrica tat reseptorlerinin enterosit denilen bagirsak hucrelerinde degil hormon salgilama kapasitesine sahip enteroendokrin hucrelerinde bulundugu da gosterilmistir. Enteroendokrin hucreleri ise GLP-1 ve GIP isimli iki hormon salgilar ve bunlar seker emilimini, bagirsak hareketlerini ve metabolizmayi ayarlarlar. Ayni arastiricilar sekerlerin yani sira yapay tatlandiricilarin da bagirsaklar tarafindan seker gibi algilandigini ve GLP-1 ve GIP hormonlarini salgilattiklarini gosterdi. Bu hormonlarin artmasi ise bagirsaklardan seker emilimini artirmaktadir. Neticede alinan yapay tatlandiricilarin bagirsaklardan seker emilimini artirarak kilo alinmasina neden olabilecegi ortaya konmustur. Bu bulusun diger onemli yani diyabet ve sismanlik tedavisi icin yeni ilac gelismelerine neden olabilecek olmasidir. Ancak bagirsaklarda ve diger organlarda seker algilamasini saglayan baska mekanizmalarin olma olasiligi vardir.
    Bagirsak boslugunda seker yani glikoz oldugunda bagirsaklardaki L hucreleri (bunlara enteroendokrin hucreler denir) ‘’ Glukagon Like Peptid-1 ‘’ veya kisaltilmis haliyle GLP-1 ve GIP isimli iki hormon salgilarlar. Bu hormonlar ise daha sonra pankreas bezinden asiri sekilde insulin hormonu salgilatir. Ayrica bu hormonlar bagirsak hucrelerindeki SGLT1 isimli proteini artirarak seker emilimini artirirlar. Goruldugu gibi yapay tatlandiricilar bagirsaklari aldatamaz ve gercek seker gibi hormon salgilanmasina ve metabolizma degisikligine neden olur.

Insulin Hizli Kilo Aldirir

Obezite yani   kilo almaya  neden olan hormonlardan birisi kanda insulin hormonunun yemek sonrasi yuksek olmasidir.  Yuksek glisemik indekse sahip yani kan sekerini hizli yukselten karbonhidratlarin devamli fazla yenmesi kanda insulin hormonunun hep yuksek olmasina, doygunlugun kisa sureli olmasina, acikma ataklarina ve kilo almaya neden olur. Bu kisiler kolay kilo alir, zor kilo verir.

Insulin Direnci Nedir?

Kanda  yuksek olan insulin onceleri kan sekerini hucrelere sokar, fakat daha sonra bu gorevini yapamaz hale gelir. Iste insulin hormonunun  yeterince etkili olamamasina INSULIN DIRENCI (Rezistansi) adi verilir.   Insulin direnci’ni kan damariyla hucre arasinda bulunan bir duvar olarak dusunebilirsiniz.  Bu duvar (insulin direnci) kandaki glukozun kas ve yag hucresine girmesini onler. Duvar yukseldikce (insulin direnci arttikca) kan sekerinin hucreye girmesi icin daha fazla insulin salgilanmasi gerekir. Pankreasdan salgilanan insulin hormonu salgisi, belirli bir sure sonra  pankreas bezinin cok calismaktan dolayi yorulmasi nedeniyle azalir ve seker hastaligi ortaya cikar. Bu surecte once reaktif hipoglisemi (acikma ataklari), gizli seker ve sonra asikar seker hastaligi ortaya cikar.
    Insulin direncinin etkili oldugu yerler kaslar ve karacigerdir. Kandaki seker kaslar ve karaciger tarafindan cok miktarda alinir. Eger direnc varsa yani insulin yeterince etkili degilse yemek sonrasi kanda artan seker kas ve karacigere giremedigi icin kanda birikmeye baslar ve kan sekeri yukselir.
    Insulin direnci hucrelerde bulunan mitokondriumdaki degisiklikler nedeniyle olusabildigi gibi insulin reseptorlerindeki degisiklikler sonucu ortaya  cikabilmektedir.
 Insulin hormonu yag dokusundan yaglarin cozulmesini engelleyen bir hormondur. Insulin etkisi azalinca yag dokusundan yaglar cozulmeye baslar ve kanda yag asitleri veya yaglar artmaya baslar.
 Karacigerde olusan seker uretimi saglikli kisilerde insulin hormonu tarafindan baskilanir. Seker hastalarinda ise insulin etkisi olmadigindan karacigerden de asiri miktarda seker uretilir ve kan sekeri yukselir. Aclik kan sekeri 100 mg/dl ‘yi gectigi andan itibaren karacigerde  seker uretimi artmis demektir.
Insulin direnci kilolu kisilerde daha fazladir ve o yuzden kilo arttikca bu direnc artar ve seker hastaligi gorulme olasiligi artar.  Ozellikle yagin karinda ic organlar etrafinda birikmesi seker hastaligi riskini iyice artirir.
Yag dokusundan  cozunen  yag asitlerinin kanda cok artmasi hem insulinin calismasini bozar hem de bu yaglarin depolanmamasi gereken pankreas gibi dokularda depolanmasi da seker hastaligi gelisimine katkida bulunur.
Yag dokusundan salgilanan  leptin, adiponektin, TNF-alfa gibi hormonlarin fazla veya azligi da seker hastaligi gelisimine   katkida bulunur.
Insulin direnci kilo yaptigina gore bu direnci azaltmak kilo verdirir mi? Cevap, evettir. Insulin direnci azldikca kilo verirsiniz. Bu amacla insuklin direnci diyeti yapmaniz gerekir. 

Bazi Kisiler Neden Hizli Kilo Alir?
Bunun cevabi insulin direncidir. Insulin seviyesi yuksek kisiler cok hizli kilo alir ve zor kilo verirler. Kilo arttikca insulin direnci artar, kilo verdikce  azalir.

Insulin  Direncinin Belirtileri:

1.   Yorgunluk, halsizlik
2.    Hizli Kilo alma
3.    Zor kilo verme
4.    Doymama, sik acikma
5.    Uyku basmasi
6.    Gun icinde acikma ataklari olmasi
7.    Tatliya duskunluk
8.    Kilo verememe
9.    Terleme
10.   Erkeklerde gobeklenme
11.   Kadinlarda kalcalarda ve gobekte yaglanma
12.   Tansiyonda yukselmelerin baslamasi
13.   Performanda azalma
14.   Konsantrasyon bozuklugu
15.   Unutkanlik
16.   Yemeklerden sonra uyuklama
 

Kimlerde Insulin Direnci Riski Fazla

1.    Ailesinde seker hastaligi olanlar
2.    Kilosu fazla olanlar
3.    Onceki gebeliginde kan sekeri yukselenler
4.    Yas arttikca insulin direnci riski artar
5.    Bel cevresinin erkekte 94 cm’den kadinda 80 cm den fazla olmasi
6.    Vucut kitle indeksinin (agirlik/boyxboy) 25 Kg/m2 den fazla olmasi
7.    Tansiyon yuksekse (130/85 mmHg den fazla)
8.    Urik asit yuksekse
9.    HDL dusukse (<40 mg/dl)
10.  Trigliserid yuksek (>150 mg/dl)
11.  Aclik kan sekeri 90 mg/dl den fazla olanlar
12.  CRP yuksekligi
13.  Adiponektin dusuklugu

Insulin Direncini Artiran Ilaclar:
Bazi ilaclar insulin direncini artirir. Bunlar:
1.    Kortizon
2.    Beta bloker ilaclar
3.    Buyume hormonu tedavisi
4.    Ostrojen tedavisi
5.    Bazi psikiyatri ve depresyon ilaclari (olanzapin, risperidon)
6.    Tuberkuloz ilaclari (rifampisin, izoniazid)
7.    Progesteron ilaclari
8.    Genetik insulin direnci hastaliklari (lipodistrofi, insulin reseptor mutasyonu)
9.    Interferon 
10.  Tansiyon tedavisinde kullanilan tiazit diuretik ilaclari

Insulin Direncini Artiran Hastalik ve Durumlar

1.    Sigara icmek
2.     Alkol icmek
3.    Hareketsiz yasam
4.    Unlu, sekerli gidalari fazla yemek
5.    Hemokromatozis denilen demir depolanma hastaligi, ferritin yuksekligi
6.    Kafeinli icecekler: Kahve , cay, kola, enerji icecekleri
7.    Cushing Hastaligi denilen asiri kortizol hormon salgilanmasi durumu
8.    Gastroparezi denilen midenin fonksiyon bozuklugu
9.    Fruktoz ve misir surubu kullanmak
10.  Hipogonadizm denlen testosteron hormon azligi
11.    Akromegali denilen buyume hormon asiri salgilanmasi hastaligi
12.    Stres, depresyon, uzuntu, sikinti
13.    Uykusuzluk
14.    D vitamini eksikligi
15.     Krionik karaciger hastaliklari, hepatit C
16.    Feokromositoma ( Bobrekustu bezi tumoru)
17.    Hipertiroidizm (Tiroit bezinin asiri calismasi)
18.    Aldosteronoma (Bobrek ustu bezinden asiri aldosteron hormon salgisi)
19.    Migren
20.    Sedef Hastaligi

Insulin Direncinin Neden Oldugu Hastaliklar
Insulin direnci bazi hastaliklarin ortaya cikmasina neden olur.  Bunlar sunlardir:

1.    Eriskin tip  denilen Tip 2 Diyabet yani seker hastaligi
2.    Reaktif hipoglisemi denilen yemek yedikce kan sekerinin dusmesi
3.    Obezite yani sismanlik
4.    Hipertansiyon yani tansiyon yukselmesi
5.    Koroner kalp hastaligi
6.    Kan yaglarinda yukseklik (trigliserid yuksekligi, HDL dusmesi)
7.    Yaslanmayi hizlandirir
8.    Karacigerde yaglanma
9.    Gobek olusmasi ve ic organlarda yaglanma
10.  Gizli seker
11.  Kan pihtilasmasinda artis: fibrinojen artmasi
12.  Kan damarlarinin icini orten endotel isimli zarda yapisal bozulma ve damar sertligini hizlandirma
13.    Kanser: meme kanseri, prostat kanseri
14.    Uyku apnesi, horlama
15.    Urik Asit yuksekligi
16.    Polikistik over sendromu
17.    CRP artmasi
18.    Bobrekten sodyum tutulumunun artmasi
19.    Kadinlarda yumurtaliktan testosteron hormon salgisinin artmasi
20.    Alzheimer hastaliginin gelisimine katkida bulunur
21.    Depresyon,panik atak
22.    GGT yuksekligi

Insulin Direnci Yaslanmayi Hizlandirir:

Insulin hormonu fazlaligi ve direnci (iyi calismamasi ) yaslanmayi artiran onemli bir nedendir. Ozellikle seker hastalarinda yaslanmanin hizlandigi bilinmektedir. Insulin yuksekligi azaldikca yag kaybinin arttigi, enerjinin arttigi, yaslanmanin yavasladigi, kan basincinin azaldigi, kolesterolun dustugu ve genel sagligin iyilestigi saptanmistir. Insulini azaltmak icin uygun beslenme (biz buna  insulin direnci diyeti veya glisemik indeks diyeti diyoruz), egzersiz ve metformin gibi ilaclar kullanmak gerekir. Insulin yuksekligi hipertansiyon, obezite, kalp hastaligi, kanser ve metabolik sendrom denen hayati kisaltici hastaliklara neden olmaktadir.Yasla birlikte kilo artiminin bir nedeni, kanda pankreas bezinden salgilanan insulin hormonu ile bobrekustu bezinden salgilanan kortizol hormonunun artmasidir. Her iki hormon cesitli mekanizmalarla yag birikimi artirmaktadir. Aslinda bu hormonlar yaglarin parcalanmasini veya erimesini engelleyerek yag miktarinin artmasina neden olurlar.
 
Insulin Direnci Nasil Olculur?
Insulin direnci bilimsel arastirmalar amaciyla  direk yontemlerle olculebilir. Bunlar  hiperinsulinemik oglisemik klamp teknigi ve insulin supresyon testi gibi yontemlerle olculur. Ancak klinik pratikte en cok kullanilan OGTT denilen seker yukleme testidir. Bu metotla dolayli olarak insulin direnci hakkinda bilgi sahibi olunur. Diger bir metot HOMA metodudur. Burada aclik insulin ve aclik insulin duzeyleri olculerek bir formul ile HOMA insulin direnci hesaplanir. Cocuklarda insulin Growh faktor  binding protein-1 (IGFBP-1) olculmesinin de insulin direncini degerlendirmede faydali olabilecegi belirtilmistir.  OGTT sirasinda kan insulin duzeyi normalde aclikta 10 IU/ml veya altinda, birinci saatte 50 IU/ml’nin altinda, ikinci satte  30 IU/ml nin altinda, ucuncu satte 10 IU7mil nin altinda olmalidir. Bu degerlerden yuksek ise insulin direnci vardir.

İnsülin Direnci (HOMA-IR)  nasıl hesaplanır?

8-10 saatlik açlık sonrası kanda Açlık kan şekeri ve insülin düzeyi bakılır.

AKŞ  X  İNSÜLİN DÜZEYİ  /  405   FORMULU İLE HESAPLANIR.

Çıkan değer >2.5 üzerinde ise insülin direnci olduğu söylenir.